Stel je voor: je staat in de supermarkt voor een meterslang schap met olijfolie. Extra vierge, mild, klassiek, voor bakken, uit Italië, uit Griekenland… De keuze is overweldigend. Je wilt een gezonde keuze maken, maar wat is nu echt het verschil? En die ene dure fles, is die zijn geld wel waard? In mijn praktijk als voedingsdeskundige is dit een van de meest gestelde vragen. Veel mensen weten dat olijfolie een betere keuze is dan harde boter, maar daar stopt de kennis vaak. Is olijfolie écht zo gezond als men zegt? En welke fles moet je nu pakken voor je salade en welke voor in de koekenpan?
Herken je die keuzestress voor het olieschap?
Kort antwoord: Is olijfolie gezond?
Ja, olijfolie is erg gezond, met name extra vierge olijfolie. Deze variant is rijk aan enkelvoudig onverzadigde vetten en zit boordevol antioxidanten (polyfenolen) die ontstekingsremmend werken en bijdragen aan een gezond hart en gezonde bloedvaten. Voor bakken op hogere temperaturen is een (mildere) geraffineerde olijfolie een betere keuze vanwege het hogere rookpunt.
Wat is goede olijfolie precies?
Niet alle olijfolie wordt op dezelfde manier gemaakt, en dat proef en merk je. De kwaliteit hangt af van de olijven, het persproces en de zuurgraad. Goede olijfolie is niet alleen een vetstof, maar een smaakmaker én een bron van gezonde voedingsstoffen.
De kernfunctie is het leveren van vetten en smaak. De beste kwaliteit biedt daarnaast ook gezondheidsvoordelen.
- Extra vierge olijfolie: Dit is de hoogste kwaliteit. De olie wordt verkregen via een eerste, koude persing van de olijven, zonder chemische processen. De zuurgraad moet onder de 0,8% liggen. Deze olie heeft de meest uitgesproken smaak en bevat de meeste antioxidanten. Perfect voor koude toepassingen zoals salades, dressings, en als dip voor brood.
- Vierge olijfolie: Ook van de eerste persing, maar met een iets hogere zuurgraad (tussen 0,8% en 2,0%). De smaak is vaak wat minder verfijnd dan die van extra vierge.
- Gewone olijfolie (of ‘milde’ olijfolie): Dit is een mix van geraffineerde olijfolie en een kleine hoeveelheid vierge of extra vierge olijfolie voor de smaak. Raffinage is een industrieel proces met hitte en chemicaliën om onzuiverheden te verwijderen. Hierdoor verliest de olie veel smaak en gezonde polyfenolen, maar krijgt het wel een hoger rookpunt.
Welke olijfolie om te bakken en te braden?
Een hardnekkige mythe is dat je absoluut niet zou mogen bakken in extra vierge olijfolie. Dat is niet helemaal waar, maar het vraagt wel om nuance. Het sleutelwoord hier is rookpunt: de temperatuur waarop een olie begint te roken en af te breken, waarbij ongezonde stoffen kunnen vrijkomen.
Volgens het Voedingscentrum (2024) zijn de meeste soorten olijfolie geschikt om in te bakken. De keuze hangt af van de temperatuur.
- Sauteren en bakken op lage tot middelhoge temperatuur (tot 180°C): Hiervoor kun je prima een goede kwaliteit extra vierge olijfolie gebruiken. Het rookpunt ligt rond de 180-190°C. Denk aan het bakken van een eitje, het rustig garen van groenten of het aanbraden van een stukje kip. De gezonde stoffen blijven grotendeels behouden en je voegt extra smaak toe.
- Braden en bakken op hoge temperatuur (boven 180°C): Als je iets echt heet en snel wilt aanbakken, zoals een biefstuk, is een milde of geraffineerde olijfolie de betere en veiligere keuze. Het rookpunt hiervan ligt hoger, vaak rond de 210-230°C. Je levert in op smaak en antioxidanten, maar voorkomt verbranding.
Kortom: voor de meeste dagelijkse bakklussen in de keuken is extra vierge prima. Voor het hetere werk kies je beter een ‘gewone’ of milde olijfolie.
Hoe lang blijft olijfolie goed?
Olijfolie is, in tegenstelling tot wijn, een product dat niet beter wordt met de jaren. De kwaliteit gaat juist achteruit onder invloed van zijn drie grootste vijanden: licht, lucht en warmte. Deze factoren breken de gezonde vetten en antioxidanten af en maken de olie ranzig (oxidation).
Hier zijn de belangrijkste do’s en don’ts voor het bewaren van olijfolie:
- Do: Bewaar de fles op een koele, donkere plek, zoals een keukenkastje ver weg van het fornuis of de oven.
- Do: Draai de dop altijd stevig vast direct na gebruik om contact met zuurstof te minimaliseren.
- Do: Koop olijfolie in een donkere glazen fles of een blik. Vermijd doorzichtige plastic of glazen flessen.
- Don’t: Bewaar olijfolie niet in de koelkast. Het stolt en vlokt, wat de smaak en textuur kan aantasten na het weer op temperatuur komen.
- Don’t: Zet de fles niet op het aanrecht in direct zonlicht of naast een warmtebron.
Een ongeopende fles olijfolie blijft ongeveer 18 tot 24 maanden goed vanaf de persdatum. Na opening kun je de olie het beste binnen 3 tot 6 maanden gebruiken om van de optimale smaak en gezondheidsvoordelen te genieten.
Is olijfolie goed voor je haar?
Ja, olijfolie kan verrassend goed zijn voor je haar, met name voor droog, dik of pluizig haar. De vetzuren in olijfolie, zoals oliezuur, kunnen diep in de haarschacht doordringen om het van binnenuit te hydrateren.
Hoe werkt het? Olijfolie legt een beschermend laagje om het haar, waardoor vochtverlies wordt tegengegaan. De vitamine E in de olie werkt als een antioxidant die de hoofdhuid kan voeden en de haargroei kan ondersteunen.
Hoe gebruik je het als haarmasker?
- Verwarm 2-3 eetlepels (extra vierge) olijfolie lichtjes (niet heet!).
- Masseer de olie zachtjes in op je hoofdhuid en werk het door tot in de punten van je haar.
- Wikkel je haar in een warme handdoek of zet een douchemuts op.
- Laat het minimaal 30 minuten intrekken (of zelfs een hele nacht voor een diepe behandeling).
- Was je haar daarna grondig met shampoo. Soms zijn twee wasbeurten nodig om alle olie te verwijderen.
Doe dit eens in de één of twee weken voor zacht en glanzend haar. Wees wel voorzichtig als je fijn of vet haar hebt; gebruik dan slechts een kleine hoeveelheid en focus alleen op de haarpunten.
Mythen en feiten over olijfolie
Er circuleren veel verhalen over olijfolie. Laten we er een paar ophelderen.
- Mythe: “Bittere olijfolie is van slechte kwaliteit.”
- Feit: Juist niet! Een licht bittere of peperige nasmaak is een teken van verse, hoogwaardige extra vierge olijfolie. Dit wordt veroorzaakt door de gezonde polyfenolen.
- Mythe: “Je mag nooit bakken in extra vierge olijfolie.”
- Feit: Zoals hierboven besproken, kan dit prima tot ongeveer 180°C. Onderzoek van de Australian Oils Research Laboratory (2018) toonde zelfs aan dat extra vierge olijfolie stabieler is bij verhitting dan veel andere oliën, dankzij de antioxidanten.
- Mythe: “Hoe groener de olie, hoe beter de kwaliteit.”
- Feit: De kleur zegt niets over de kwaliteit, maar wel iets over het olijfras en de rijpheid bij de oogst. Kwaliteit wordt bepaald door smaak, geur en chemische analyse (zuurgraad).
- Mythe: “Olijfolie uit Italië is altijd de beste.”
- Feit: Hoewel Italië fantastische olijfolie produceert, geldt dat ook voor landen als Spanje (de grootste producent ter wereld), Griekenland, Portugal en Kroatië. De kwaliteit hangt af van de producent, niet van het land alleen.
Vergelijking met alternatieven: zonnebloemolie en boter
Hoe verhoudt olijfolie zich tot andere veelgebruikte vetten?
| Kenmerk | Extra Vierge Olijfolie | Zonnebloemolie (geraffineerd) | Roomboter |
| Primair gebruik | Salades, dippen, bakken (tot 180°C) | Bakken, braden, frituren (hoge temp.) | Bakken, braden, op brood |
| Rookpunt | ±180-190°C | ±230°C | ±150-175°C |
| Smaakprofiel | Fruitig, peperig, grassig | Neutraal | Romig, zoutig |
| Gezondheid | Rijk aan onverzadigde vetten en antioxidanten | Rijk aan omega-6 (te veel is niet ideaal) | Rijk aan verzadigd vet |
De voor- en nadelen op een rij
Voordelen
- ✅ Gezond voor hart en vaten: Dankzij de hoge concentratie enkelvoudig onverzadigde vetten.
- ✅ Ontstekingsremmend: De antioxidanten, met name oleocanthal, hebben een werking die vergelijkbaar is met ibuprofen.
- ✅ Smaakvol: Voegt diepte en karakter toe aan gerechten.
- ✅ Veelzijdig: Bruikbaar voor zowel koude als (beperkt) warme toepassingen.
Nadelen
- ❌ Prijs: Goede kwaliteit extra vierge olijfolie is aanzienlijk duurder dan andere oliën.
- ❌ Lager rookpunt (extra vierge): Minder geschikt voor frituren of bakken op zeer hoge temperaturen.
- ❌ Kwaliteitsfraude: De markt wordt soms geplaagd door verkeerd gelabelde of gemengde oliën.
Veelgestelde vragen (FAQ)
Kan ik frituren in olijfolie?
Frituren kan, maar het is niet ideaal. Gebruik hiervoor een milde of geraffineerde olijfolie, geen extra vierge. Deze heeft een hoger rookpunt (rond 210°C). Vanwege de kosten en de vorming van mogelijk ongezonde stoffen bij langdurige verhitting op hoge temperatuur, zijn andere oliën zoals zonnebloem- of arachideolie vaak een betere keuze voor frituren.
Word je dik van olijfolie?
Olijfolie bevat, net als alle vetten, veel calorieën (ongeveer 9 kcal per gram). Echter, de onverzadigde vetten kunnen juist bijdragen aan een verzadigd gevoel, waardoor je minder snel te veel eet. Het gaat om de balans. Vervang je verzadigde vetten (zoals in boter of snacks) door olijfolie, dan is het een gezonde keuze die past binnen een dieet gericht op gewichtsbeheersing.
Hoe herken ik échte extra vierge olijfolie?
Let op een keurmerk zoals BOB (Beschermde Oorsprongsbenaming) of BGA. Een donkere glazen fles is essentieel om de kwaliteit te beschermen tegen licht. De oogstdatum is ook een goede indicator; hoe recenter, hoe beter. Prijs is vaak ook een teken: extreem goedkope “extra vierge” is vaak van mindere kwaliteit of zelfs gemengd. Een licht peperige of bittere nasmaak is juist een teken van goede kwaliteit, veroorzaakt door de polyfenolen.
Is troebele olijfolie slecht?
Nee, niet per se. Troebele olijfolie is vaak ongefilterd en bevat nog kleine deeltjes van de olijf. Sommige mensen vinden dit juist lekkerder en natuurlijker. Wel is ongefilterde olijfolie iets minder lang houdbaar dan de gefilterde variant. Als een heldere olijfolie die je al een tijd hebt plotseling troebel wordt, kan dat een teken zijn van bederf.
Maakt de kleur van olijfolie uit voor de kwaliteit?
Nee, de kleur zegt weinig over de kwaliteit. De kleur varieert van heldergroen tot goudgeel en wordt bepaald door het olijfras en de rijpheid van de olijven bij de persing. Groenere olie komt vaak van onrijpere olijven en kan grassiger smaken, terwijl goudgele olie vaak van rijpere olijven komt en een boterachtiger smaakprofiel heeft. Kwaliteit wordt bepaald door de zuurgraad, de productiemethode en de smaak.
Conclusie: welke olijfolie is iets voor jou?
Olijfolie is zonder twijfel een gezonde en smaakvolle toevoeging aan je keuken. Voor de gezondheidsbewuste kok die van pure smaken houdt, is een goede extra vierge olijfolie onmisbaar voor salades, pasta’s en gerechten op lage tot middelhoge temperatuur. Voor wie vaak op hoge temperatuur bakt of een neutrale smaak prefereert, is een milde of gewone olijfolie een prima en budgetvriendelijk alternatief. De beste aanpak is om ze allebei in huis te hebben. Zo profiteer je maximaal van de gezondheidsvoordelen én heb je altijd de juiste olie voor elke culinaire klus.
Welke olijfolie gebruik jij het liefst en waarvoor? Deel je favoriete toepassing in de reacties!
Bronnen:
- Voedingscentrum (2024). Oliën en vetten. Geraadpleegd op 27 augustus 2025.
- De Alza, C., Carru, C., & Cincione, A. (2018). Extra virgin olive oil: from composition to “virtues”. Humanitas University.
- Guillaume, C., & Ravetti, L. (2018). Evaluation of Chemical and Physical Changes in Different Commercial Oils during Heating. Acta Scientific Nutritional Health, 2(6), 2-11.
